40 jaar kringloopwinkels in Nederland

Op 7 maart 1981 opende de eerste kringloopwinkel haar deuren. Inmiddels is de kringloopwinkel van toen, onder de naam 2Switch, uitgegroeid tot een grote bekende in het straatbeeld en partner van SUEZ. Wij vroegen aan Ruud Schmidt, een van de oprichters van de kringloopwinkel, hoe alles ontstond én wat er in die 40 jaar is veranderd.

“De bloei van de welvaart veroorzaakte in de jaren ‘60 en ‘70 een explosieve groei van de consumptie en daarmee de hoeveelheid afval. Hergebruik en recycling ging nog niet verder dan snuffelen tussen het grof vuil op straat. Woorden als duurzaamheid en kringloopwinkel moesten nog uitgevonden worden”, geeft Ruud aan. Schaalvergroting, globalisering en toenemende milieuproblemen gaven veel jongeren het besef dat ze ‘iets moesten doen voor het milieu’. Ruud was één van hen. “Eind 1980 zaten wij met vijf jongeren bij elkaar, met op tafel een door het Gewest Twente geschreven nota ‘De Kringloopwinkel’. Het idee van buurtwinkels voor nog bruikbare spullen en materialen was het antwoord op de groeiende berg huishoudelijk afval. Dat sprak tot onze verbeelding. We richtten Stichting Link op, vonden een pand en met een kleine subsidie van de gemeente Rheden opende Kringloopwinkel ‘t Pakhuis in Dieren.”

Instant succes
Vanaf de start was meteen duidelijk dat de kringloopwinkel voorzag in een behoefte. Er was direct een groot aanbod van bruikbare spullen. Ook werd er een scholingsgroep gevormd die kinderen op school vertelde over kringloop, hergebruik en recycling. Na veel media-aandacht van kranten, radio en televisie kwamen allerlei initiatiefgroepjes in Dieren kijken hoe zij ook een kringloopwinkel konden beginnen. “In de jaren ‘80 waren kringloopwinkels voortrekkers” vertelt Ruud. “Recycling op grote schaal beperkte zich toen nog tot glasbakken. Kringloopwinkels begonnen overal met inzamelingen van textiel, oud papier en oude metalen. Zelfs GFT en klein chemisch afval werd door kringloopwinkels ingenomen.”

Professionalisering
“Voor grootschaliger inzamelen van gescheiden afvalstromen was samenwerking met, en geld van gemeentes essentieel”, aldus Ruud. Met de toename van het aantal kringloopwinkels in Nederland groeide de wens naar meer onderling overleg. “In deze tijd ontdekten veel particuliere tweedehandswinkels dat de naam kringloopwinkel ook bij hen klanten trok. De naam kringloopwinkel werd nooit als beschermde naam gedeponeerd en tegenwoordig staat ‘de kringloop’ dan ook voor ‘een tweedehandswinkel’.”

De kringloopwinkels die met gemeenten samenwerken wilden zich blijvend onderscheiden. Daarom werd in 1994 de Branchevereniging Kringloopbedrijven Nederland (BKN) opgericht. De meeste professioneel opererende kringloopbedrijven zijn aangesloten en voeren onder de naam ‘100% Kringloop’ een eigen keurmerk: Keurmerk Kringloopbedrijven.

Samenwerking met ARA/SUEZ
Eind jaren 90 zocht Stichting Link naar uitbreidingsmogelijkheden. Samen met de wens om een nieuwe locatie voor de Dierense winkel te vinden, bij voorkeur in combinatie met een kringloopstation, zorgde dit voor contact met ARA NV (inmiddels opgenomen in SUEZ). Met als resultaat de oprichting van 2Switch in maart 1999, met ARA en Stichting Link als aandeelhouders. Door het openen van nieuwe winkels en een aantal overnames groeide 2Switch in de jaren daarna uit tot één van de grotere kringloopbedrijven van Nederland.

Werkervaringsplekken
Naarmate de professionalisering en samenwerking met gemeenten toenam, konden kringloopwinkels mondjesmaat meer medewerkers op de loonlijst zetten. Maar het werk van kringloopwinkels is té arbeidsintensief en de inkomsten zijn té gering om alles loonvormend te maken. Daarom werken kringloopwinkels ook met mensen die niet op de loonlijst staan. Voorheen vooral vrijwilligers, maar de laatste 20 jaar meer en meer ook mensen met een bijstandsuitkering of een beperking, stagiaires en/of taakgestraften. Deze ontwikkel- en begeleidingstaak is bij veel kringloopbedrijven uitgegroeid tot een belangrijk doel. Ook voor 2Switch: het gaat om mens, milieu en maatschappij. Al ligt het hart van Ruud nog steeds vooral bij duurzaamheid: “Wat mij betreft zouden we daar nog actiever in mogen zijn. Door het inrichten van ambachtscentra, 2e hands bouwmarkten, werkplaatsen, etc., kunnen we nog meer recycling realiseren.”

Prominente plek in de maatschappij
Sinds 2018 is 2Switch weer een stichting met inmiddels elf winkels in het midden en oosten van het land, waar meer dan 600 mensen werken. Ruud: “In het begin was het echt ontwikkelen, ondernemen, pionieren. Nu kunnen we zeggen dat onze doelen zijn gerealiseerd. Dit is wat we voor ogen hadden. Ik ben er trots op dat de kringloopwinkel echt een onderdeel is geworden van de inzamelstructuur in Nederland. We hebben een branche opgebouwd die staat en een plek heeft verworven in de samenleving.”

Foto: opening 2Switch door wethouder